Mekanizm, tüm olayları hareket ve hareket yasalarına dayanarak açıklayan görüş. Bu görüşte fizik dünya olayları yanında, canlılar dünyasındaki olaylar da hareket ve hareket yasalarına geri götürülerek açıklanır.
Mekanik açıklama biçimine, Batı düşüncesinde ilk kez Demokritos’ta rastlanmaktadır. Demokritos “oluş” sorununa getirmiş olduğu yanıtta ilkin, atomları kendi kendilerine hareket eden ana varlıklar olarak düşünür. Sonra bu temel varlıkların hareketini ve dolayısıyla da uzaktaki yerlerini ağırlıklarıyla bağıntılı olarak saptar. Atomların bu hareketleriyle çarpışmaları, bir araya gelmeleri, dağılmaları sonunda oluş ortaya çıkar.
Demokritos’a göre oluş ve evren, atomların hareketleri ve birbirlerini etkilemeleri sonunda ortaya çıkmıştır. Her atomun hareketi özü gereği zorunlu olduğu için, oluş da zorunludur. Demokritos’a göre oluşa egemen olan mekanizm, yalnızca fizik dünyada değil, aynı zamanda psişik olayların oluşumunda da egemendir. Demokritos’un anlayışında materyalist bir temel kendini göstermektedir. Bununla beraber tüm mekanist anlayışlarda aynı temelin bulunduğu söylenemez. Örneğin din kökenli anlayışlarda mekanizm ilk hareket ettirici olarak Tanrı’yı görür. Sözgelimi Aquinolu Thomas, Aristoteles’in de etkisiyle geliştirdiği varlık anlayışında var olan hareketin kaynağında ilk hareket ettiriciyi; Tanrı’yı görür. Oluşu başlatan bu nedenle Tanrı’dır. Materyalist temelli olmayan mekanist anlayışları din dışı görüşlerde de bulmak olasıdır. Ortaçağın etkisinden sıyrılmaya , Rönesans’a açılmaya başladığı sırada Batı düşüncesinde özellikle fizik bilimler konusunda önemli adımlar atılmaktaydı. Doğa anlayışında artık doğayı araştırmayı ilke edinmiş olan Rönesans’ta mekanizm de önemle benimsenen açıklama temellerinden biriydi. Rönesans’ta, doğa anlayışının en tipik temsilcilerinden biri olan Galileo için önemli olan nitelikler değil, ölçülebilir olan niceliklerdir. Bir doğa olayını bilmek, onu ölçülebilir öğelere ayırmak, sonra bunu yine matematiksel olan formüllerle dile getirmektir. Doğa bilimi yalnızca nicelik işlerini ve bu bağlamda hareketi inceler. Çünkü doğa hareketli bir bütündür ve matematik formüllerle dile gelen de bu hareketin durumlarıdır. Doğaya egemen olan harekettir. Öyleyse temel bilim, mekanik olmak zorundadır.Tüm Rönesans’ta evren açıklamalarının en temel bilimi araştıran mekaniktir.
Rönesans’ın devamı, ama oradaki verilerin toparlandığı, dizgeli (sistemli) bütünlüğe ulaştığı yer olan 17. yy’da da mekanizm etkisini aynı güçle sürdürür. Çünkü bu yüzyıl için en yetkin bilim matematiksel fiziktir. Galileo’nun (inertia) süredurum yasası, yani: dıştan bir kuvvet işe karışmadıkça bir cismin hareketinin durumunda ve doğrultusunda değişiklik olmaz, diye dile gelen yasa geçerliktedir. Aynı yasa, yine mekanik temelli olan Newton’un “Genel Çekim Yasası” ile bu çağda bütünleşir. 17.yy felsefesinin kurucusu sayılan René Descartes, doğa anlayışında mekanizme dayanır; mekanizmi felsefesinde temel öğe olarak ele alıp, işler. Descartes’a göre doğa tümüyle mekanik bir düzendir. Bu bakımdan doğa harekete bağlı olan etkileriyle işleyen bir makine gibidir. Doğada gerçek olarak sözü edilebilecek olan iki şey vardır: Cismin belirleyici özelliği olan yer kaplama ile oluşu ortaya çıkartan yer değiştirme, yani hareket, öteki tüm olup bitenler bunlardan türerler. Cisimlerin sürüp giden hareketlerinin kaynağı nedir, hareket nereden başlamaktadır, sorularına, cisim kuvvetsizdir diyen Descartes’a göre, ilk hareketin nedeni ya da ilk hareket ettirici Tanrı’dır.
Rönesans ve özellikle Galileo fiziğinden gelen mekanizm etkisi,17.yy’da Descartes’dan yola çıkan tüm felsefelerde kendisini gösterir.İmmanuel Kant, Salt Aklın Elende doğayı mekanik bir bütün olarak görür. Doğa mekanizm yasaları uyarınca, yani nedensellikle birbirine bağlı bir ortamdır.Kant 3. eleştirisi olan Yargı Gücünün Eleştirisi adlı yapıtında bu mekanik bütünlüğü ereklilik (teleoloji) ile bağdaştırmaya çalışır. Nedensellikle bağlı olarak ortaya çıkan mekanist anlayış, tek tek bilimlerde, o bilimin alanı uyarınca kendisini gösterir.
