Matkabın İçinde Neler Vardır ? (Mekanizmalar)

Matkabın içindekiler:

1. Mandren
2. Emniyet Segmanı
3. Rulmanlar
4. Helisel Dişli Çark
5. Yastık / Stator
6. Endüvi Kollektör Rotor
7. Kömür / Fırça
8. Tetikleme Anahtarı

1.Mandren 

Kimi taşınabilir takımların (örneğin matkap, perdahlama makinesi) burnuna takılan ve dönen öğeyi (parça ya da ta­kım) hem sıkıştırmaya hem de tahrik et­meye yarayan aygıttır. Mandren özellikle bir matkap ucunu tahrik etmede kullanılır. Vi­dalama ya da sıkı geçirmeyle tespit edi­len mandrende, içinde çenelerin kaydığı radyal kızak yolları bulunur; sarmal ram­palı bir düzenek yardımıyla yer değiştiren ve arasına iş parçası ya da takım yerleşti­rilen bu çeneler genellikle üç tanedir.

2.Emniyet Segmanı 

Mil üzerinde açılan kanallara takılarak üzerinde eksenel hareket etmesi engellenmek istenen elemanları sabitleyen makine elemanıdır. “din” standardına göre ikiye ayrılır. “din 471” standardı dış segman, “din 472” iç segmandır.

Rulmanın eksenel hareket etmemesi için mile segman takılmıştır.

3.Rulmanlar

Rulman Nedir?

Matkapta kullanılan rulman 6001Z bilyalı (radyal) rulmandır.

Rulmanın temel görevi, aralarında relatif dönme hareketi olan iki eleman arasında sürtünmeyi minimuma indirmek ve sorunsuz yük aktarımını sağlamaktır. Rulman dönen her mekanizmanın elemanıdır.

Mükemmel bir rulman mükemmel bir mekanizma yaratır. Redüktör, vantilatör ve pompalarda, takım tezgahları millerinde, otomobil şaftı, aks, dişli kutusu, kayış gergi sistemi, alternatör ve direksiyon sistemlerinde, su pompası ve kapılarda, her çeşit endüstriyel elektrik motorunda, çamaşır makinası ve elektrikli süpürgelerinde, tarım makinalarında, ağır iş makinalarında, rüzgar türbinlerinde, kısacası dönen her türlü mekanizmada rulman kullanılır.

4.Helisel Dişli Çark

Helisel Dişli Çarklar;Birbirine yakın olan millerdeki hareket ve kuvveti diğer mile iletmekte kullanılan dişli çeşitidir. Düz dişli çarkların çalışmaları presibinde olduğu gibi ses çıkarmamak için helis dişliler kullanılır. Dişliler sağ ve sol eğimleri olucak şekilde imal edilir.Bunlarda düz dişliler gibi silindirik geometriye sahip dişlilerdir. Düz dişliden farkları dişlerin helisel olmasıdır. Bu dişlilerin en önemli avantajı aynı büyüklükteki düz dişliye nazaran daha yüksek değerlerde yük taşıyabilmeleri, daha sessiz ve daha yüksek hızlarda çalışabilmeleridir.

Bu dişlilerin en büyük dezavantajı  ise şaft ve yataklara eksenel yönde kuvvet iletmeleridir

Helis Dişliler, sessiz çalışma ve mukavemet açısından Düz Dişlilerden daha iyi performans gösterirler ve daha yüksek devirlerde çalışabilirler. Diş profilleri dönme ekseni ile belli bir açı yapmaktadır. Otomobil şanzıman dişlileri genellikle helis dişliden imal edilmektedir.

5. Yastık / Stator

Stator: Fransızca state kelimesinden türeyen stator kelimesi dönel makinalarda dönmeyen sabit kısıma verilen isimdir. Buhar türbinininsabit kanatlarını taşıyan gövdesine stator adı verilir. Yine alternatörlerde, elektrik motorlarında ve değirmenlerde de dönmeyen kısımlara stator denir.

Elektrik makinalarında bakır tellerin yerleşeceği oluklar bulunur. Genelde tek tek kesilen silisyum kaplı stator saçları bir araya getirelerek paket yapılır ve daha sonra bu stator oluklarının içine bobin kangalları                                                                                     yerleştirilerek bobinaj yapılır.

6. Endüvi Kollektör Rotor

Endüvi, iletkenleri taşıyan ve gerilim indüklenen bölümdür. Doğru akım motorlarının dönen kısmına endüvi denir. Endüvi milinden mekanik enerji alınır. Rotor mıknatıs alanında döner. Stator ile rotorun bir ortak yönü vardır. Her ikisinde de saç paket ve bobinler bulunur. Endüvi, çelik bir mil üzerine preslenmiş rotor sac paketlerinden, bu sac paketi oluklarına döşenmiş endüvi sargılarından ve sargı uçlarının bağlandığı bir kollektörden oluşur. Rotor akımı, fırça adını verdiğimiz (yayların bastırdığı) kömür çubuklarla kollektör denilen bakır lamalardan meydana gelen kısımdan verilir.
Açılan olukların sayıları ve biçimleri makinaya bağlı olarak büyüklüğü, devir sayısı, sarım sayısı ve sarım biçimine göre farklılık gösterir. Oluklar açılırken küçük makinalarda oval ya da yuvarlak, büyük makinalarda ise tam açık olarak yapılmalıdır.Dinamo saçlarından yapılan endüvinin kalınlığı 0,30-0,70 mmdir. İstenildiği biçimde ve ölçülerde presle kesilen dinamo saçları, tavlanır ve birer yüzeyleri yalıtılır. Yalıtma sırasında kağıt, lak kullanılarak bir oksit katman meydana getirilir. Endüvinin üstüne iletkenlerin yerleşmesi için oluklar açılır. Endüvi üzerindeki oluklara yerleştirilecek endüvi sargıları bandajları yapıldıktan sonra oluklara yerleştirilir.


7. Kömür / Fırça

DC motorlarda motorun hareketli kısmı olan rotor sargılarına gerilim uygulanması için kullanılan ara bağlantı elemanına fırça, fırçaların temas ettiği rotorun bölümüne ise kollektör veya komutatör denir. DC motor fırçaları bakır alaşımlardan yapılabildiği gibi genellikle karbon alaşımlardan yapılmaktadır.  Bu nedenle DC motor fırçalarına kömür de denmektedir.

DC motorlarda statorda oluşan manyetik alanın içersinde kalan rotor sargılarına uygulanan gerilim sargı iletkeni üzerinde akım akmasına neden olur. Manyetik alan içerisinde bulunan, üzerinden akım geçen iletkene ise bir kuvvet uygulanır. Uygulanan bu kuvvet ile iletken yani rotor hareket eder. Rotorun bu sürekli hareketinin hiç durmadan devam etmesi için rotora uygulanan gerilimin de kesintiye uğramaması gerekir. Bu kesintisiz gerilim kullanılan fırçalarla sağlanır. Aşağıda fırça ve kollektörün temel görünüşü yer almaktadır.

DC motorlarda kullanılan fırça ve kollektör sistemleri bu motorların en çok sorun çıkaran bölümleridir diyebiliriz. Kullanılan fırçanın sertliğinin, fırçaları bastıran yayların sertliğinin motorun ömrü açısından önemi fazladır. Eğer fırçaların yapısı çok sert olursa ve fırçaları bastıran yaylar da çok sert ise kollektör zamanla aşınabilir ve kollektör üzerinde deformasyonlar meydana gelebilir.

Kullanılan DC motorların belirli periyotlarda bakımları yapılmalı, bu bakımlar sırasında fırça ve kollektörleri kontrol edilmelidir. Fırça boyları çok fazla kısalmışsa fırçalar değiştirilmeli, kollektör üzerinde deformasyonlar varsa ince zımpara ile giderilmelidir.  Ayrıca fırçaların kollektöre sürtünmesinden kaynaklanan fırça tozları da temizlenmelidir.

8. Anahtar (Tetikleme Anahtarı)

Anahtar ya da şalter, elektrik devrelerindeki akımı kesmeye ya da akımın bir iletkenden başka bir iletkene yön değiştirmesini sağlayan devre elemanıdır. En basit formunda bir anahtarın 2 adet kontağı (elektrik bağlantısı) vardır. Anahtarın "açık" konumunda bu iki kontak arasında akım geçişi yokken devre "kapalı devre", anahtarın "kapalı" konumunda akım geçişi varken de devre "açık devredir".

        Merak edenler için sökülme aşamasını ve çıkan parçaları tanımak için videoyu izlemenizi tavsiye ederim.

Yazar: Mehmet YAVUZ